narratieve exposuretherapie

Hoe werkt narratieve exposuretherapie (NET) bij PTSS?

Posttraumatische stressstoornis (PTSS) wordt doorgaans behandeld met een vorm van exposuretherapie zoals EMDR-therapie. Maar er zijn meer therapievormen. Een relatief nieuwe, wetenschappelijk onderbouwde therapie is narratieve exposuretherapie (NET). Narratieve exposuretherapie helpt jou (letterlijk!) ‘je verhaal te doen’ en het trauma in een context te plaatsen. En dat is bijzonder effectief!

Wat is narratieve exposuretherapie (NET)?

Narratieve exposuretherapie is een kortdurende behandeling voor complex getraumatiseerde PTSS-patiënten.[1]Hiervan is sprake als je langdurig aan trauma blootgesteld bent geweest. Denk bijvoorbeeld aan herhaaldelijk (seksueel) misbruik of langdurig (oorlogs)geweld. NET is in feite een combinatie van twee therapievormen:[2]

  • getuigenistherapie,[3] ofwel narratieve therapie
  • exposuretherapie

Blootstelling (exposure) aan het trauma is een belangrijk onderdeel van elke vorm van traumatherapie. Uniek aan NET is de combinatie met getuigenistherapie, waarbij je jouw hele levensverhaal reconstrueert en het trauma in een context plaatst.[4]

Waarom werkt narratieve exposuretherapie ?

Narratieve exposuretherapie speelt in op de manier waarop we herinneringen opslaan. Traumatische gebeurtenissen gaan gepaard met heftige emoties: gevoelens van angst en paniek, boosheid, ongeloof en wanhoop. Deze emoties schakelen het zogenaamde expliciete geheugen (het gedeelte van ons brein waarmee we logisch nadenken) uit.[5]

Trauma in impliciet geheugen opgeslagen

Het gevolg is dat herinneringen aan trauma in het impliciete geheugen worden opgeslagen – niet als gebeurtenissen in een bepaalde tijd en plaats, maar als beelden, geuren, geluiden, gevoelens en lichamelijke reacties. Het trauma krijgt dus geen plekje in ons levensverhaal, ergens in het verleden. In plaats daarvan blijft het in het heden bestaan. Dit zorgt er ook voor dat herinneringen aan het trauma zomaar ineens door triggers kunnen worden opgeroepen. En dan krijg je weer diezelfde gevoelens van angst en paniek – alsof je het trauma opnieuw beleeft.[6]

Trauma in expliciet geheugen zetten

Herinneringen in het expliciete geheugen bevatten contextinformatie. Ze zijn chronologisch geordend en gekoppeld aan een bepaalde plaats, omgeving of andere gebeurtenis. Dit soort herinneringen zijn gestructureerd en logisch, en kunnen worden begrepen en naverteld. Ze hebben ‘een plekje gekregen’. Het doel van NET is traumaherinneringen vanuit het impliciete geheugen naar het expliciete geheugen over te hevelen. Dit gebeurt door het trauma in jouw levensverhaal te plaatsen. Zo krijgt het die context die jij voor de verwerking ervan zo hard nodig hebt.[7]

‘Het verhaal vertellen en (re)construeren’ zou volgens veel auteurs en therapeuten een wezenlijk onderdeel moeten zijn van iedere (trauma)therapie.’[8]

Hoe werkt narratieve exposuretherapie ?

Een psycholoog kan je helpen PTSS met narratieve exposuretherapie te verminderen. De therapie bestaat grofweg uit drie fasen:[9]

  1. Narratieve fase: de psycholoog helpt je met een chronologische reconstructie van jouw levensverhaal, waarin zowel de positieve als negatieve gebeurtenissen aan bod komen.
  2. Exposurefase: de psycholoog zoomt extra in op de traumatische gebeurtenissen. Dit gaat stapje voor stapje en onder professionele begeleiding. De therapeut zal altijd rekening houden met waar jij aan toe bent.  
  3. Herstructureringsfase: de traumatische gebeurtenissen krijgen een plekje op jouw levenslijn en worden zo in jouw verhaal geïntegreerd.

Resultaat narratieve exposuretherapie

  •  cognitieve herstructurering: traumatische gebeurtenissen worden in de tijd en ruimte verankerd en krijgen eventueel een culturele, maatschappelijke of politieke context. Hierdoor vermengen de herinneringen zich met andere (positieve) herinneringen en ga je ze vanuit een ander perspectief zien.
  • controle en overzicht: door zo actief je verhaal te reconstrueren word je weer een speler in je eigen verhaal in plaats van een machteloos slachtoffer. Dat geeft een gevoel van controle en versterkt het zelfbeeld.
  • verbinding en erkenning: na de therapie kan je beter over het trauma praten, waardoor je meer verbinding met en erkenning van anderen zult ervaren.[10]  

Heb jij last van trauma of ben je gediagnosticeerd met PTSS? Ons team bestaat uit ervaren traumapsychologen die jou met behulp van verschillende therapievormen verder kunnen helpen. Neem gerust vrijblijvend contact met ons op. We koppelen je graag aan psycholoog die goed bij jou past.

     

    FAQ

    Wat is narratieve exposuretherapie (NET)?

    Narratieve exposuretherapie (NET) is een kortdurende behandeling van complexe PTSS. Het doel van NET is het trauma in de context van jouw levensverhaal te plaatsen. Hierdoor krijgt trauma ‘een plekje’ en word je minder snel overvallen door herbelevingen.

    Waarom werkt narratieve exposuretherapie (NET)?

    Herinneringen aan trauma worden door heftige emoties in het impliciete geheugen opgeslagen – als losse beelden, geluiden, geuren, et cetera. Ze zijn hierdoor niet verankerd in het verleden, maar blijven in het heden voortbestaan. NET helpt deze herinneringen naar het expliciete geheugen te verplaatsen door ze context te geven.

    Hoe werkt narratieve exposuretherapie (NET)?

    Een professioneel traumapsycholoog helpt je je eigen levensverhaal op chronologische wijze te reconstrueren en het trauma daarbinnen te situeren. De traumatische gebeurtenissen worden op die manier in de tijd en ruimte geplaatst en gekoppeld aan andere (ook positieve) gebeurtenissen. 

     

    Bronnen: 

    [1] Het is voor het eerst effectief gebleken in de behandeling van vluchtelingen uit oorlogsgebieden in Soedan, zie: F. Neuner, M. Schauer, C. Klasschik, e.a. (2004). A comparison of narrative exposure therapy, supportive counseling, and psychoeducation for treating posttraumatic stress disorder in an African refugee settlement. Journal of Consulting and Clinical Psychology 72, pp. 579-587.

    [2] R. Jongedijk (2012). Narratieve Exposure Therapie (NET). In: Handboek posttraumatische stressstoornissen, pp. 551-564. De Tijdstroom.

    [3] Getuigenistherapie is oorspronkelijk ontwikkeld voor slachtoffers van het Pinochet-regime in Chili, zie: A. J. Cienfuegos & C. Monelli (1983), The testimony of political repression as a therapeutic instrument. American Journal of Orthopsychiatry 53, pp. 43-51.

    [4] R. Jongedijk (2012). Narratieve Exposure Therapie (NET). In: Handboek posttraumatische stressstoornissen, pp. 551-564. De Tijdstroom.

    [5] R. Jongedijk (2014). Levensverhalen en psychotrauma. Boom Amsterdam, pp. 65-76; R. Jongedijk (2012). Narratieve Exposure Therapie (NET). In: Handboek posttraumatische stressstoornissen, pp. 551-564. De Tijdstroom.

    [6] Idem.

    [7] Idem.

    [8] R. Jongedijk, verwijzend naar: J. Olthof & E. Vermetten (1994). De mens als verhaal. Narratieve strategieën in psychotherapie voor kinderen en volwassenen. De Tijdstroom. Zie: R. Jongedijk (2012). Narratieve Exposure Therapie (NET). In: Handboek posttraumatische stressstoornissen, pp. 551-564. De Tijdstroom.

    [9] R. Jongedijk (2014). Levensverhalen en psychotrauma. Boom Amsterdam, pp. 183-248.

    [10] Idem.

    stress

    EMDR-therapie: wat is het en hoe werkt het?

    EMDR-therapie wordt ingezet bij mensen die last hebben van een posttraumatische stress-stoornis (PTSS). EMDR is in 1989 bedacht door de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro. Sinds die tijd heeft de therapievorm zich op basis van flink wat onderzoek verder ontwikkelt. Uit al dat onderzoek is inmiddels gebleken dat EMDR bijzonder effectief is, zowel bij acute als chronische PTSS.

    Voor wie is EMDR-therapie?

    Veel van ons maken tijdens ons leven wel eens (of meerdere keren) een traumatische gebeurtenis mee; een gebeurtenis die veel impact heeft en tijd kost om te verwerken. Soms lukt het ons die gebeurtenis zelf een plekje te geven, maar soms ook niet. EMDR-therapie helpt mensen die in het dagelijks leven last blijven houden van een traumatische ervaring. Voorbeelden van gebeurtenissen die trauma kunnen veroorzaken zijn:

    •       een ernstig ongeval, zoals een auto-ongeluk of een brand
    •       een geweldsincident, zoals een mishandeling of overval
    •       seksueel geweld, zoals een aanranding of verkrachting
    •       een natuurramp, zoals een orkaan of overstroming
    •       oorlogssituaties
    •       ernstige ziekte
    •       verlies, bijvoorbeeld van een geliefde, relatie, baan of zelfs iets abstracts als autonomie of zelfbeschikking

    Posttraumatische stress-stoornis

    Mensen die het niet lukt zo’n traumatische ervaring op eigen kracht te verwerken, blijven soms jarenlang last houden van de gevolgen ervan. We spreken dan van een posttraumatische stress-stoornis of traumagerelateerde angststoornis. Dit beïnvloedt het dagelijks leven soms op ingrijpende wijze. Symptomen van PTSS zijn:

    •       nare herinneringen, flashbacks, herbelevingen en nachtmerries
    •       het vermijden van situaties die aan het trauma doen denken
    •       angst en paniekaanvallen
    •       somberheid, piekeren en zich veel zorgen maken
    •       stress, waakzaamheid, onrust en een verhoogde alertheid
    •       schaamte, schuldgevoelens en een negatief zelfbeeld
    •       snel geïrriteerd zijn of een kort lontje hebben, boosheid en agressiviteit
    •       slaap- en concentratieproblemen
    •       onverklaarbare lichamelijke klachten

    Wat is EMDR-therapie?

    EMDR is een afkorting van eye movement desensitization and reprocessing. Die naam zegt het al: aan de hand van oogbewegingen wordt geprobeerd het trauma opnieuw te verwerken. Dat klinkt vager dan het is.

    Die theorie waarop EMDR gebaseerd is heeft te maken met de manier waarop je brein herinneringen opslaat. Het idee is dat bepaalde ervaringen na verloop van tijd als herinneringen in je ‘langetermijngeheugen’ terechtkomen. Zodra je ze weer voor de geest haalt, komen ze in het ‘werkgeheugen’ terecht. Het werkgeheugen heeft echter maar een beperkte capaciteit. Als je tegelijkertijd andere stimuli krijgt, blijft er maar weinig ruimte over voor de herinnering. De herinnering wordt daardoor in een andere, vaak kleinere, vagere, en minder overweldigende vorm, weer in het langetermijngeheugen opgeslagen.

    Hoe werkt EMDR-therapie?

    Met EMDR-therapie wordt dit proces actief in gang gezet. De EMDR-therapeut begeleidt je terwijl je het trauma voor de geest haalt. Je wordt gevraagd te focussen op specifieke beelden, gedachten en gevoelens. Vervolgens krijg je afleidende stimuli die van beide hersenhelften aandacht vragen. Vaak moet je met je ogen de handbewegingen van de therapeut volgen, maar het kan ook zijn dat je een koptelefoon op krijgt en afwisselend links en rechts geluiden hoort.

    Na een tijdje wordt even een pauze ingelast. De therapeut vraagt je dan naar je ervaringen. Vaak komen tijdens dit proces allerlei nieuwe gedachten en gevoelens op. Soms voel je zelfs lichamelijk veranderingen. Vervolgens wordt de opdracht herhaalt. Alleen nu is het de bedoeling dat je zoveel mogelijk op die veranderingen focust.

    Het resultaat van EMDR-therapie

    EMDR-therapie werkt in serie van dit soort ‘sets’. De therapie zorgt ervoor dat de herinnering minder lading krijgt en in die nieuwe vorm opnieuw in het langetermijngeheugen wordt opgeslagen. Het kan zelfs zo zijn dat je er positieve aspecten aan gaat verbinden. Zo kun je in de toekomst gemakkelijker aan het trauma terugdenken, zonder dat dit je meteen overweldigt. Ook zullen de herinneringen aan het trauma je minder snel overvallen.

    Voor- en nadelen EMDR-therapie

    Nadelen EMDR-therapie

    EMDR-therapie is emotioneel zwaar. Niet iedereen is er direct aan toe over een trauma te praten en het bewust zo helder mogelijk voor de geest te halen. Het is daarom belangrijk een professionele en ervaren therapeut in te schakelen. Die kan je stap voor stap in dit proces begeleiden en zal je niet forceren. Het is bovendien mogelijk dat er in eerste instantie nieuwe negatieve of heftige beelden en emoties naar boven komen. Veel mensen hebben hier na een EMDR-sessie dan ook enkele dagen last van en klagen daardoor ook over vermoeidheid.

    Voordelen EMDR-therapie

    De voordelen wegen in de meeste gevallen gelukkig op tegen de nadelen. Zo werkt EMDR-therapie vaak bijzonder snel, waardoor het niet nodig is jarenlang met een psycholoog over het trauma te praten. Het kan de klachten zelf zo veel verminderen, dat aan het eind van de behandeling geen sprake van PTSS meer is. Voor veel mensen met traumaklachten zorgt EMDR-therapie dan ook voor enorme verbeteringen in het dagelijks functioneren.

     

    Eerst even kennismaken?

    Vraag direct een vertrouwd online gesprek aan met een van onze online psychologen. Wil je meer weten over de kosten voor online therapie? Bekijk dan onze pagina met tarieven & vergoedingen.

      PTSS

      Praten met een psycholoog als je PTSS hebt

      Iedereen maakt wel eens een verdrietige, angstige of ronduit traumatische gebeurtenis mee in het leven. Hoe we daarop reageren en de herinneringen aan die gebeurtenis verwerken verschilt. Ongeveer 10% van de mensen die een trauma hebben, ontwikkelt als gevolg van dat trauma een stressstoornis. Dit noemen we een posttraumatische stressstoornis (PTSS) en dit kan heftige klachten opleveren en verregaande gevolgen hebben. Gelukkig is PTSS vaak heel goed te behandelen. Heb jij PTSS of vermoed je dat je dat hebt? Laat een psycholoog je dan helpen.

      Wanneer heb je PTSS?

      Als stressklachten na een traumatische gebeurtenis niet verdwijnen, onnodig lang aanhouden of zelfs erger worden, spreken we van PTSS. PTSS wordt vaak geassocieerd met traumatische gebeurtenissen zoals oorlogssituaties, rampen, overvallen, ongelukken of misbruik, maar in theorie is er geen enkel trauma dat ‘niet erg genoeg is’ om PTSS te veroorzaken. Zo kan een stressstoornis ook ontstaan na ziekte, een bevalling, het overlijden van een dierbare, of zelfs na een relatiebreuk of ontslag.

      Klachten

      Bij PTSS ervaar je klachten die te maken hebben met de herinneringen aan het trauma: flashbacks, angst of paniek, woede, of depressieve gevoelens. Vaak vermijden mensen met PTSS bepaalde locaties of activiteiten die hen aan het trauma doen denken. Ook herinneringen worden zoveel mogelijk onderdrukt en weggestopt.

      In therapie voor PTSS

      De behandeling van PTSS is vaak confronterend en emotioneel. Praten over het trauma en herinneringen ophalen zijn namelijk belangrijke onderdelen van de behandeling. Dat is voor de patiënt niet eenvoudig, maar wel effectief. Er zijn verschillende behandelingen voor PTSS waarvan het succes wetenschappelijk bewezen is. 

      EMDR

      Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) is een van de bekendste behandeltechnieken voor mensen met PTSS. De therapeut vraagt je hierbij op het trauma te focussen en tegelijkertijd zijn of haar handbewegingen met je ogen te volgen. Het effect hiervan is dat de herinnering aan het trauma in je hersenen van het ‘langetermijngeheugen’ naar het ‘werkgeheugen’ wordt verplaatst, maar daar eigenlijk niet genoeg ruimte en aandacht krijgt, omdat het werkgeheugen ook bezig is met de visuele stimulansen. De herinnering wordt hierdoor na afloop van de oefening in een veranderde, onvolledige of minder intense vorm weer in het langetermijngeheugen opgeslagen. Op deze manier worden de herinneringen dus minder overweldigend. 

      Cognitieve gedragstherapie

      Binnen de cognitieve gedragstherapie worden de volgende twee methoden ook met succes toegepast op mensen met trauma. 

      • Imaginaire exposure: hierbij praat je met de psycholoog over het trauma en de nare herinneringen. In plaats van deze herinneringen uit de weg te gaan, blijf je erover praten. Door te leren erover te praten, krijg je steeds meer controle over de emoties die deze herinneringen oproepen. Het gevolg hiervan is dat je in het dagelijks leven steeds minder last van die emoties hebt. Ook zal je minder de neiging hebben ze te vermijden.
      • Narratieve exposure: afhankelijk van het trauma is het ook mogelijk tijdens het praten over het trauma te focussen op de positieve aspecten ervan. Hierbij kan ook geprobeerd worden het trauma in de context van de rest van je leven te plaatsen en de positieve effecten ervan onder de loep te leggen. Zo herschrijf je de herinneringen als het ware, waardoor je het trauma beter een plekje kunt geven.

      Professionele psycholoog voor PTSS

      Het spreekt voor zich dat elke situatie, elk trauma en elke patiënt uniek is. De drempel om hulp te zoeken is voor mensen met PTSS bovendien vaak erg hoog. De behandeling van PTSS vereist dan ook maatwerk en een zeer voorzichtige aanpak. De behandeling verloopt stap voor stap en wordt volledig aangepast aan waar jij aan toe bent. Zo zal in eerste instantie vooral aandacht besteed worden aan je klachten en wordt er echt niet van je verwacht dat je direct in detail over het trauma vertelt. 

      Uiteindelijk zal je het trauma zelf moeten verwerken en dat is geen eenvoudig proces. Een psycholoog zal je hierbij op professionele wijze ondersteunen en begeleiden. Bij een psycholoog die gespecialiseerd is in de behandeling van trauma ben je in goede handen.

       

      Eerst even kennismaken?

      Vraag direct een vertrouwd online gesprek aan met een van onze online psychologen. Wil je meer weten over de kosten voor online therapie? Bekijk dan onze pagina met tarieven & vergoedingen.

        bang

        Hulp bij angststoornissen en paniekaanvallen

        Heb je regelmatig last van angst- of paniekaanvallen? En ben je bezorgd dat je misschien een angststoornis ontwikkeld? Je bent lang niet de enige. Bijna één op de vijf volwassenen in Nederland heeft momenteel een angststoornis of heeft er één gehad. Angststoornissen komen met name onder adolescenten en jongvolwassenen voor, en meer bij vrouwen dan bij mannen. Angst kan een grote invloed op je functioneren hebben en je leven volledig beheersen.

        Wat is een angst- of paniekstoornis?

        Angst is een cruciale emotie die ons tegen gevaar beschermt en in sommige gevallen van levensbelang is. Wanneer gevaar dreigt, worden we bang en bereid ons lichaam zich voor op vluchten of vechten. Die voorbereiding gaat gepaard met een verhoogde hartslag, een snellere ademhaling en veel spanning op de spieren. Zo ben je klaar het gevaar op wat voor manier dan ook af te wenden.

        Angstklachten

        Onder normale omstandigheden is angst vaak van korte duur. Het duurt totdat het gevaar geweken is, of tot het moment dat we inzien dat datgene waar we van geschrokken zijn geen echt gevaar is. We spreken van een angststoornis als angstklachten te lang blijven aanhouden of zonder aantoonbare reden ontstaan. Dit staat al gauw het normaal functioneren in de weg en zorgt voor onnodig lijden.

        Paniekaanvallen

        Angst kan op bepaalde momenten zo hoog oplopen dat het in paniek omslaat. Zo’n aanval van paniek duurt ongeveer tien minuten en kenmerkt zich door het in rap tempo verergeren van de angstklachten. Mensen met een paniekaanval hebben last van hartkloppingen en hyperventilatie, waardoor ze het idee hebben de controle over het eigen lichaam kwijt te zijn. Dit resulteert in de angst om gek te worden, een hartaanval te krijgen of zelfs dood te gaan.

        Symptomen angststoornis

        De symptomen van een angststoornis zijn gedeeltelijk psychisch, maar grotendeels lichamelijk. Soms zijn mensen met een angststoornis dan ook bang dat er lichamelijk iets aan de hand is, maar dat is vaak niet het geval.

        Lichamelijke symptomen

        • duizeligheid of wazig zien
        • misselijkheid of buikpijn
        • hoofdpijn
        • een verdoofd gevoel of tintelende armen, handen en vingers
        • stijve, bijna verlamde spieren, trillen, spiertrekkingen of juiste een hoge spierspanning
        • hartkloppingen
        • kortademigheid, hyperventilatie, benauwdheid of het gevoel hebben te stikken
        • vermoeidheid en slaapproblemen
        • blozen
        • zweten
        • een droge keel

        Psychische symptomen

        • prikkelbaarheid en rusteloosheid
        • aanhoudende bezorgdheid en overmatig piekeren

        Oorzaken en gevolgen angststoornis

        In sommige gevallen is trauma de oorzaak van een angststoornis. Meestal is de angststoornis dan onderdeel van wat we Post Traumatic Stress Syndrome (PTSS) noemen. Hiervoor bestaan specifieke behandelmethoden die gericht zijn op het verwerken van het trauma. In andere gevallen is het vaak onduidelijk hoe een angststoornis precies ontstaat. Vaak spelen meerdere factoren, zoals stress en problemen op emotioneel of relationeel gebied een rol.

        De gevolgen van een onbehandelde angststoornis zijn echter groot. Als angst vaak tot paniekaanvallen leidt, ga je bepaalde situaties bijvoorbeeld steeds meer uit de weg. Vaak vermijden mensen met een angststoornis plaatsen waar ze niet snel weg kunnen komen, zoals festivals of concerten, het openbaar vervoer of grote warenhuizen. Het vermijden van dit soort situaties resulteert al gauw in een dwangstoornis, waarbij dwangmatig wordt gecontroleerd of toekomstige situaties mogelijk angst opleveren. Gaat dit je leven in verregaande mate beheersen, dan loop je het risico een depressie te ontwikkelen.

        Behandeling angststoornis

        Cognitieve gedragstherapie

        De meest toegepaste behandeltechniek voor angststoornissen is cognitieve gedragstherapie. In tegenstelling tot rustgevende medicatie, die enkel de symptomen van angst bestrijdt, behandelt cognitieve gedragstherapie de bron van de angst: je gedachten. De therapie gaat ervan uit dat angst niet ‘zomaar’ ontstaat of door een bepaalde situatie getriggerd wordt, maar dat je gedachten (over een bepaalde situatie) de boosdoener zijn.

        Mensen met een angststoornis hebben vaak onbewust bepaalde denkpatronen die een angstreactie veroorzaken. Door deze denkpatronen onder de loep te leggen, krijg je er meer grip op. Zo leer je de angstreacties uiteindelijk onder controle te krijgen. In dit praktijk wordt dit geoefend door bewust de confrontatie aan te gaan met situaties die angst oproepen.

        Ademhalingsoefeningen

        Als je veel last hebt van paniekaanvallen, hyperventilatie en hartkloppingen, dan kan ademhalingstherapie een waardevolle aanvulling op de therapie zijn. Het controleren van je ademhaling vermindert hartkloppingen en heeft zo een positief effect op de lichamelijke component van een paniekaanval.

        Bij zo’n 70% van de patiënten heeft therapie bij een psycholoog een positieve uitwerking, waardoor de angststoornis gedeeltelijk of geheel overwonnen wordt. Zo worden ernstige psychische klachten voorkomen en krijg je weer grip op je leven.

         

        Eerst even kennismaken?

        Vraag direct een vertrouwd online gesprek aan met een van onze online psychologen. Wil je meer weten over de kosten voor online therapie? Bekijk dan onze pagina met tarieven & vergoedingen.

          Hoi, Hoe kunnen we je helpen?