De vakantie staat voor de deur. Geen werk en verplichtingen, maar echt even ontspannen. Velen van ons leven er naar toe en kunnen niet wachten tot ze het vliegtuig in stappen. Maar voor sommigen voelt het meer als een mentale achtbaan vol emoties.
Je zou er net zoals alle anderen naar uit moeten kijken, maar toch voel je je onrustig. Wat als je onderweg een paniekaanval krijgt? Wat als er iets gebeurt met je dierbaren die thuis blijven? En wat als je je partner opzadelt met jouw angstige gedachten? Herken je deze angst om op vakantie te gaan? Je bent echt niet de enige.
Wat is reisangst?
Vakantie hoort leuk te zijn, maar helaas voelt het niet voor iedereen zo. Voor sommigen roept de vakantieperiode veel spanning, stress en angst op. We noemen de angst om op vakantie te gaan, ook wel reisangst.
Reisangst is geen officiële diagnose en je vindt het ook niet in het DSM-handboek met psychische aandoeningen. Dit betekent echter niet dat het niet serieus genomen wordt. Wij behandelen reisangst als een verzamelnaam voor vormen van angst die te maken hebben met reizen of op vakantie gaan. Het kan dus bijvoorbeeld gaan over een vliegangst, heimwee of agorafobie (pleinvrees).
Waarom ben ik bang om op vakantie te gaan?
Waar iedereen het vol enthousiasme heeft over zijn of haar vakantieplannen, blijf jij op de achtergrond. Je bent bang dat er van alles misgaat. Dit is niets om je voor te schamen; je moet het dan ook niet wegstoppen. Door te begrijpen waar jouw angst om op vakantie te gaan vandaan komt, kun je er beter mee leren omgaan.
Angst om te vliegen
Vliegangst, ook wel aviofobie genoemd, komt veel voor onder Nederlanders. Veel mensen ervaren een gevoel van angst wanneer ze alleen al denken aan opstijgen of turbulentie. Deze angst komt vaak voort uit controleverlies en zorgt ervoor dat veel mensen vliegen vermijden. [1]
Angst om ver van huis te gaan
Sommige mensen vinden het heel lastig om ver van huis te gaan. Wat als er thuis iets gebeurt? Of wat als er onderweg iets met jou gebeurt? Niet zomaar kunnen terugkeren naar je vertrouwde omgeving kan een reden zijn waarom iemand niet op vakantie wil gaan. Maar ook een vreemde taal spreken, ver weg zijn van je huisarts en het verliezen van je vaste routine kunnen zorgen voor een angst om ver van huis te gaan.
Vakantiestress
Alleen al bij de gedachte aan het inpakken van je koffer krijg je stress. Als de vakantieperiode voor extra spanning zorgt, noemen we dit vakantiestress. Dit kan komen doordat je de laatste tijd veel stress hebt gehad en wellicht het gevoel hebt dat je in de vakantie écht moet ontspannen. Er ligt nu zoveel druk op het ontspannen dat je er stress van krijgt. Maar het kan ook een oorzaak zijn van een slechte voorbereiding, te hoge verwachtingen of relatieproblemen.
Heimwee
Heimwee is niet alleen iets voor kleine kinderen, het komt ook voor bij volwassenen. Weggaan uit je vertrouwde omgeving kan zorgen voor een gevoel van heimwee, helemaal wanneer je voor een lange tijd op reis gaat. Deze heimwee kun je voelen tijdens je vakantie; je bent verdrietig, somber en wilt graag naar huis. Maar ook al voordat je weggaat, hangt er een bepaalde spanning in de lucht.
Heimwee hebben is heel normaal en hoort er misschien ook een beetje bij als je voor lange tijd naar het buitenland vertrekt. Het is goed om te weten dat het na verloop van tijd minder wordt en het geen reden hoeft te zijn om niet te gaan.
Negatieve ervaringen uit het verleden
Heb je ooit iets meegemaakt op vakantie? Denk bijvoorbeeld aan diefstal, paniek of een grote ruzie. Dan staat deze ervaring waarschijnlijk nog in je geheugen gegrift. Deze herinneringen komen weer naar boven wanneer je je vakantie plant, of wanneer je op het punt staat om te vertrekken. Je lichaam herinnert de gebeurtenis en probeert je te beschermen door je extra alert te maken.
Het kan duiden op een angststoornis
Soms is de angst om op vakantie te gaan een onderdeel van een groter plaatje. Zo kan het duiden op een onderliggende angststoornis.
Gegeneraliseerde angststoornis
Als je een gegeneraliseerde angststoornis hebt, ben je enorm veel aan het piekeren. Je hebt zorgen over je werk, studie, geld, familie, vrienden en meer. Er is niet één bepaald onderdeel waar je veel over piekert, maar er zijn juist veel onderwerpen waar je over nadenkt. En de vakantie kan een van deze onderwerpen zijn.
Paniekstoornis
Als je een paniekstoornis hebt, heb je regelmatig last van paniekaanvallen. Dit zijn aanvallen waarbij je ineens heel angstig wordt. Ook ervaar je fysieke symptomen, zoals hartkloppingen, duizeligheid en overmatig zweten. Deze aanvallen zijn zo intens dat je bang bent dat het opnieuw gebeurt. [2] Op vakantie, waar je te maken krijgt met onverwachte situaties en nieuwe omgevingen, kunnen deze aanvallen sneller opspelen. En dit wil je voorkomen door niet op vakantie te gaan.
Agorafobie
Durf je niet op vakantie te gaan omdat je bang bent dat je daar niet de juiste hulp kunt krijgen? Of wil je bijvoorbeeld niet met het vliegtuig omdat je daar niet kunt ontsnappen? Soms is reisangst onderdeel van agorafobie, ook wel pleinvrees genoemd. Deze angststoornis wordt gekenmerkt door de angst dat jou iets overkomt, of om in paniek te raken. Je wilt de controle niet verliezen. Om dit te voorkomen, vermijd je bepaalde situaties. Op vakantie gaan kan een van deze situaties zijn.
Denk je dat je agorafobie hebt? Hier lees je meer over de symptomen.
Tips om zonder angst op vakantie te gaan
We gunnen iedereen een vakantie zonder angst. Gelukkig zijn er een aantal punten waar je zelf aan kunt werken om je angst of stress te verminderen. Lukt dit niet? Dan zijn onze psychologen er altijd om te helpen.
Ga wel op vakantie
Angst op vakantie los je op door niet op vakantie te gaan, toch? Nee, dit is niet het geval. Vermijding is nooit de juiste oplossing. Het kan de angst zelfs vergroten. Hoe bang je ook bent, ga je angst niet uit de weg. Praat erover met je partner, familie, vrienden of een professional. Soms helpt het ook om je gevoelens op papier te zetten en accepteer je angst.
Vind de kern van de angst
Een belangrijk onderdeel van het accepteren van je angst is het achterhalen van de oorzaak. Komt het doordat je een slechte ervaring hebt gehad op vakantie? Of komt het misschien doordat het niet zo lekker loopt in je relatie? Wees eerlijk tegen jezelf en confronteer jezelf, ook als het minder leuk is.
Neem vertrouwde spullen mee
Soms kan het helpen om vertrouwde spullen mee te nemen op reis. Denk bijvoorbeeld aan een foto van thuis, je favoriete boek of een knuffel. Zo heb je altijd iets om op terug te vallen, ook als er iets gebeurt wat je niet zo leuk vindt.
Leren omgaan met je angst?
Vakantie hoort leuk te zijn. Het is een manier om je echt even te kunnen ontspannen, en het is heel jammer wanneer dit je niet lukt. Ervaar je angst om op vakantie te gaan? Of ben je bang om paniekaanvallen te krijgen? Onze psychologen helpen je graag bij het achterhalen van de oorzaak van jouw angst. Ook geven we persoonlijke tips waarmee je toch met een gerust hart op vakantie kunt gaan.
Wil je hulp? Vraag hieronder een gratis kennismaking aan waarin we je alles uitleggen over onze werkwijze. Samen zorgen we ervoor dat jij straks weer kunt genieten van je welverdiende vakantie!
Veelgestelde vragen over angst om op vakantie te gaan:
Wat zijn symptomen van reisangst?
Er zijn verschillende symptomen van angst, zoals gespannen spieren, slapeloosheid, verhoogde hartslag of buikpijn. Mentale symptomen zijn onder andere veel piekeren en het denken aan doemscenario’s.
Waarom krijg ik paniekaanvallen op vakantie?
Op vakantie kun je paniekaanvallen krijgen omdat je uit je vertrouwde omgeving bent. Je slaappatroon is anders, de omgeving is anders, je eet anders. Alles is anders en dit kan zorgen voor paniek. Het is goed om te weten dat je kunt leren omgaan met deze paniek, en er is absoluut geen reden om je te schamen.
Kan therapie helpen bij angst om ver van huis te gaan?
Ja, er zijn meerdere effectieve behandelingen bij angststoornissen, waaronder cognitieve gedragstherapie (CGT) en Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Je leert bij beide soorten therapieën op een andere manier naar je angst kijken.
Bronnen:
[1] Nederlandse Vereniging voor Angst- en Dwangstoornissen. (2024). Vliegangst en andere specifieke fobieën.
[2] Ik heb een paniekstoornis | Thuisarts.nl. (2023, 7 juli). https://www.thuisarts.nl/paniekaanvallen/ik-heb-paniekstoornis