Wist je dat bijna de helft van de Nederlandse volwassenen ooit een psychische stoornis heeft gehad? [1] Er zijn veel verschillende psychische stoornissen, zoals een angststoornis en een depressieve stoornis. Hieronder delen we de top 10 psychische stoornissen in Nederland.
1. Angststoornis
Een angststoornis is de meest voorkomende psychische stoornis in Nederland. Ongeveer een kwart van alle volwassen Nederlanders heeft ooit een angststoornis gehad. [1] Maar wanneer spreken we van een angststoornis? Het is belangrijk om te weten dat deze term een verzamelnaam is voor heel veel verschillende soorten stoornissen. Zo vallen bijvoorbeeld een paniekstoornis, sociale fobie en agorafobie ook onder de categorie angststoornis. Elke stoornis heeft zo zijn eigen specifieke kenmerken, uitdagingen en behandeling.
Een angststoornis in het algemeen wordt vaak gekenmerkt door veel piekeren, bezorgd zijn over bepaalde situaties, paniekaanvallen en lichamelijke klachten, zoals trillen of veel zweten. Nogmaals: de kenmerken verschillen per stoornis en we kunnen deze dus niet onder één kam scheren.
2. Depressie
Op nummer twee in de top 10 psychische stoornissen staat een stemmingsstoornis. Dit is een overkoepelende term voor psychische aandoeningen die invloed hebben op de gemoedstoestand. Deze stoornis komt ongeveer even vaak voor als een angststoornis. Zo’n 1.2 miljoen Nederlanders krijgen er jaarlijks mee te maken.
De bekendste stemmingsstoornis is depressie. Als je een depressie hebt, voel je je neerslachtig, onrustig, prikkelbaar en heb je concentratieproblemen. Deze klachten blijven lang aanhouden en verdwijnen niet zomaar. Ook gedachten aan zelfdoding kunnen een kenmerk zijn van een depressie. Wat veel mensen niet weten is dat een depressieve stoornis op iedere leeftijd kan voorkomen, dus ook bij kinderen.
3. Bipolaire stoornis
Een bipolaire stoornis is ook een stemmingsstoornis en wordt gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen. De ene keer voelt de persoon zich hartstikke goed, en het andere moment is iemand depressief.
Wanneer je een bipolaire stoornis hebt, heb je zogeheten episodes. We maken onderscheid tussen manische en depressieve episoden. In een manische periode denk je dat je alles aankunt. Hierdoor kun je je impulsief gaan gedragen en bijvoorbeeld veel geld uitgeven. Een depressieve episode is het tegenovergestelde: je voelt je heel somber en hebt nergens zin in.
Iedereen heeft wel eens stemmingswisselingen, maar deze wisselingen zijn extreem en kunnen het dagelijks leven en relaties flink beïnvloeden.
4. Middelenstoornis
Een middelenstoornis komt voor ongeveer bij 17% van de volwassenen in Nederland. Wanneer we het hebben over een middelenstoornis bedoelen we onder andere een alcohol-, drugs- of cannabisstoornis (of een combinatie van verschillende middelen).
Volgens het DSM-5 handboek heeft iemand een middelenstoornis wanneer de persoon vaak en in grote hoeveelheden gebruikt, het niet lukt om te stoppen en een sterk verlangen voelt om te gebruiken. Daarnaast kan de stoornis een negatief effect hebben op werk, studie of de thuissituatie. [2] Bovendien leidt een middelenstoornis ook vaak tot andere psychische klachten, zoals een depressie of angststoornis.
5. Eetstoornis
We spreken van een eetstoornis als iemand door psychische redenen een verstoord eetpatroon ontwikkelt. Er zijn verschillende soorten eetstoornissen. Anorexia is de bekendste eetstoornis, maar ook de minst voorkomende. Zo’n 0,5% van de bevolking krijgt te maken met anorexia, 1,5% met boulimia en 2,5% een eetbuistoornis. [3]
Eetbuistoornis is de meest voorkomende eetstoornis. Echter, veel mensen weten niet wat het is. Als je een binge eating disorder (eetbuistoornis) hebt, eet je in korte tijd grote hoeveelheden voedsel. Dit wordt ook wel een eetbui genoemd. Maar in tegenstelling tot boulimia worden deze eetbuien niet gecompenseerd met veel sporten of braken. Hierdoor hebben mensen met een eetbuistoornis vaak overgewicht en lopen ze risico op obesitas.
6. Autisme
Volgens de Nederlandse Vereniging voor Autisme hebben meer dan 200.000 mensen autisme. [4] Autisme is een verzamelnaam voor een aantal gedragskenmerken die moeilijkheden kunnen veroorzaken op verschillende gebieden, zoals sociale interactie, communicatie en prikkelverwerking.
Mensen met autisme verwerken prikkels op een andere manier dan mensen zonder autisme. Ze krijgen namelijk veel meer zintuiglijke prikkels binnen dan normaal en deze kunnen de hersenen niet allemaal tegelijk verwerken. Hierdoor raakt iemand met autisme sneller overprikkeld. Autisme uit zich bij iedereen anders; daarom kan het lastig zijn om het te diagnosticeren.
7. ADHD
3,6% van de volwassenen in Nederland heeft ADHD. Maar Attention Deficit Hyperactivity Disorder komt ook vaak voor bij kinderen. In 2023 gaf 5,1% van de ouders met kinderen tussen de 4 en 12 jaar aan dat hun kind ADHD of ADD heeft. [5]
ADHD is een aandachtstekortstoornis veroorzaakt door een afwijking in de hersenen. De hersenen reageren sneller op prikkels en kunnen hierdoor minder goed concentreren en snel afgeleid raken. Zo hebben volwassenen en kinderen moeite met hun taken afmaken of kunnen zij niet goed plannen en organiseren. ADHD wordt vaak al in de kindertijd gediagnosticeerd, maar ook kan het pas op latere leeftijd herkend worden.
8. Persoonlijkheidsstoornis
Als je een persoonlijkheidsstoornis hebt, ervaar je vaak problemen in het dagelijks leven door je karaktereigenschappen. Je gedraagt je anders dan je verwacht wordt en dit kan zorgen voor herhalende ruzies op het werk of problemen in de relatie met je partner.
Iemand heeft pas een persoonlijkheidsstoornis wanneer diegene uitgesproken karaktereigenschappen heeft en hier hinder van ervaart in het leven. Impulsief reageren, wantrouwen, dingen niet afmaken of gevoelens niet uiten zijn een aantal kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis.
9. Schizofrenie
Schizofrenie is een ernstige psychische aandoening waarbij iemand last heeft van psychoses. Tijdens deze psychoses heeft iemand vaak waanideeën en kan hij/zij dingen zien, horen of voelen die er niet zijn. Mensen met schizofrenie vinden het lastig om de werkelijkheid van de fantasie te scheiden, wat erg gevaarlijk kan zijn. Het is dan ook erg belangrijk dat er een passend behandelplan wordt gemaakt. Deze bestaat vaak uit therapie om beter te leren omgaan met de schizofrenie en medicijnen om psychoses te onderdrukken.
10. Slaapstoornis
Slaapstoornis kon niet ontbreken in deze top 10 psychische stoornissen lijst. Veel mensen ervaren slaapproblemen, maar we spreken van een slaapstoornis als mensen vrijwel elke nacht niet goed slapen of overdag altijd moe zijn. [6]
Er zijn verschillende soorten slaapstoornissen, waaronder slapeloosheid, slaapapneu en rusteloze benen. Wanneer je slecht of niet slaapt, heeft dit een grote impact op je dagelijks leven. Je doet je werk minder goed en lijkt vaak een slecht humeur te hebben. Een slaapstoornis kan ontstaan door stress, ziekte of andere psychische stoornissen zoals depressie of angst. Maar het werkt ook andersom: een slaapstoornis kan ook voor psychische klachten zorgen.
Hulp bij een psychische stoornis
Vermoed je dat je een psychische stoornis hebt? Ongeveer 50% van de volwassenen krijgt in zijn of haar leven te maken met een psychische aandoening. [1] Je bent dus echt niet de enige. De meeste mentale klachten kunnen worden behandeld door middel van therapie. Helaas zijn er bij de ggz nog steeds lange wachttijden.
Wil je niet op een wachtlijst terechtkomen? Bij De Online Psycholoog kun je vrijwel direct terecht. Wij bieden onder andere behandelingen voor depressie, angst, trauma en meer. Plan nu een gratis kennismaking.
Bronnen:
[1] Trimbos-instituut. (z.d.). Samenvatting kerncijfers psychische aandoeningen. Cijfers Trimbos. https://cijfers.trimbos.nl/nemesis/kerncijfers-psychische-aandoeningen/samenvatting-kerncijfers/
[2] Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG). (z.d.). DSM-5 criteria: Stoornis in het gebruik van middelen. https://www.knmg.nl/ik-ben-arts/abs-artsen-toolkit/kennis-vergroten/dsm-5-criteria-stoornis-in-het-gebruik-van-middelen
[3] Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. (z.d.). Eetstoornissen. https://www.ntvg.nl/artikelen/eetstoornissen
[4] Nederlandse Vereniging voor Autisme. (z.d.). Wat is autisme?. https://www.autisme.nl/over-autisme/wat-is-autisme/
[5] Nederlands Jeugdinstituut (NJi). (z.d.). Cijfers ADHD. https://www.nji.nl/cijfers/adhd
[6] Hersenstichting. (z.d.). Slaapstoornissen. https://www.hersenstichting.nl/hersenaandoeningen/slaapstoornissen/