Bij rouwprocessen denken we al gauw aan het verdriet om het overlijden van een dierbare. Rouw komt echter in allerlei soorten en maten. Wanneer er sprake is van een bepaalde vorm van verlies, kunnen rouwverschijnselen optreden. En soms lukt het niet dat verlies zelf te verwerken. Een psycholoog helpt je na verlies het leven weer op te pakken.
Soorten verlies en rouw
Overlijden
De meest duidelijke vorm van verlies is het overlijden van een dierbare. Het rouwproces is extra gecompliceerd als dit overlijden plotseling heeft plaatsgevonden. Er dan vaak sprake van ontkenning, ongeloof of schuldgevoelens.
Verlies van gezondheid
Deze vorm van rouw kan betrekking hebben op je eigen gezondheid of die van een ander. Het verlies van gezondheid gaat eveneens gepaard met het verlies van het leven zoals het was. Bij mantelzorgers is ook vaak sprake van anticiperende rouw: het verdriet om de wetenschap dat een dierbare steeds verder achteruit zal gaan.
Scheiding of relatiebreuk
Het verlies van een partner en het leven dat jullie samen hadden is een rouwproces dat veel tijd in beslag kan nemen.
Ontslag
Als je je altijd veel met je werk geïdentificeerd hebt, kan het verlies van een baan hard aankomen. Een bepaalde (economische) zekerheid en sociale contacten vallen eveneens weg.
Verhuizing of emigratie
Hoe leuk je nieuwe woonplaats ook is, afscheid nemen van je voormalige thuis(land) is niet altijd eenvoudig. Het gaat gepaard met een verlies van identiteit, routine en cultuur. Heimwee is dan ook een symptoom van rouw.
Verlies van iets dat nooit bestaan heeft
Je kunt ook rouwen om dingen die er niet zijn en misschien ook nooit gaan komen. Denk hierbij aan ongewenste kinderloosheid, het niet kunnen vinden van een partner, of het niet kunnen uitvoeren van een bepaalde baan of sport.
Er zijn nog veel meer voorbeelden van rouw te bedenken. Een miskraam of abortus, het verlies van een huisdier, de amputatie van een lichaamsdeel, het verlies van spullen met emotionele waarde en zelfs het ‘legenestsyndroom’ (het verlies van thuiswonende kinderen) kunnen ons in diepe rouw brengen.[1]
De vijf stadia van rouw
Je bent misschien wel bekend met de vijf stadia van rouw, omschreven door psychiater Elisabeth Kübler-Ross.[2] In de nasleep van een verlies doorlopen we allemaal deze vijf stadia – alhoewel de volgorde en tijdsduur ervan kan verschillen.
- Ontkenning en isolering: vaak is dit het eerste stadium, waarin we het verlies gedeeltelijk of geheel ontkennen. Het is een afweermechanisme van het brein om de werkelijkheid niet in één keer te hoeven verwerken.
- Boosheid en protest: we hebben de drang een schuldige aan te wijzen en wraak te nemen. Of het nu de slechtnieuwsbrenger, de artsen, iemand in de omgeving, je baas of collega’s, God of het lot is.
- Vechtlust en onderhandeling: om ons verdriet maar niet onder ogen te komen en volledig toe te laten, gaan we de strijd aan. Bijvoorbeeld door een tegenaanval te organiseren door naar de rechter te stappen. En als er niks is om tegenaan te schoppen, gaan we de strijd met onszelf aan door onszelf grote doelen te stellen of ons leven om te gooien.
- Depressie: pas als we beseffen dat de situatie onveranderlijk is, komt er ruimte voor verdriet en machteloosheid.
- Aanvaarding: uiteindelijk accepteren we het verlies. Dat betekent niet dat we niet meer rouwen, maar wel dat we de situatie aanvaarden zoals ze is. Op basis daarvan kunnen we verder met ons leven.
Therapie voor rouwverwerking
Het verlies laat ons soms maar niet los. Dan blijven we hangen in een van de stadia van rouwverwerking of keren we telkens weer naar een stadium terug. Een psycholoog kan je helpen het verdriet een plekje te geven.
In therapie ga je eerst aan de slag met het onder ogen komen van het verlies. Je kunt namelijk niet verwerken wat je niet ziet. Vervolgens helpt de psycholoog je om te gaan met het verdriet en de pijn die daarbij komt kijken. Daarna kan je aan de slag je aan te passen aan jouw nieuwe werkelijkheid. Tot slot leer je manieren waarop je het verlies kan herdenken, zonder dat het jouw leven en geluk in de weg staat.[3]
FAQ
Hoe kan een psycholoog helpen bij rouwverwerking?
Een psycholoog helpt je om te gaan met het verdriet en de pijn van verlies. Je leert je vervolgens aan te passen aan de nieuwe werkelijkheid. Het herdefiniëren van de eigen identiteit is hier vaak een belangrijk onderdeel van. In de laatste fase ga je aan de slag met manieren waarop je het verlies kan herdenken, zonder dat het jouw leven en geluk in de weg staat.
Wat is een rouwproces?
Een rouwproces treedt op na verlies, bijvoorbeeld van een persoon, relatie, baan, woonplaats of iets anders belangrijks. Ook het verlies van abstracte zaken, zoals zelfredzaamheid of onafhankelijkheid, kunnen een rouwproces veroorzaken. Een psycholoog biedt je in dit proces emotionele ondersteuning.
Wat zijn de symptomen van rouw?
Rouw lijkt veel op depressie, omdat het eveneens gepaard gaat met verdriet en gevoelens van machteloosheid. Rouw is echter specifiek het gevolg van verlies en kent vijf stadia: ontkenning, boosheid, vechtlust, depressie en aanvaarding. Ieders rouwproces – en de manier waarop die stadia worden doorlopen – is verschillend.
Bronnen:
[1] Rouwverwerking.info. (z.d.). Soorten verlies. Via: Rouwverwerking.info.
[2] Voor de introductie van de vijf stadia, zie: Kübler-Ross, E. & Kessler, D. (2021, 1972). Life Lessons: Two Experts on Death and Dying Teach Us About the Mysteries of Life and Living. Touchstone. De theorie is verder uitgewerkt in: Kübler-Ross, E. (2014, 2005). On Grief and Grieving: Finding the Meaning of Grief Through the Five Stages of Loss. Scribner.
[3] J. W. Worden. (2018, 2001). Grief Counseling and Grief Therapy. Springer Publishing.